DİDEM ÖZEL TÜMER – Milliyet’e konuşan Rodriguez, mesleği boyunca çok sayıda deprem ve savaşa tanıklık ettiğini lakin Türkiye’deki zelzelelerin ölçeğinin şimdiye kadar görülmemiş büyüklükte olduğunu, dramatik boyutlarda tahribat yarattığını söyledi.
Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi ve İnsani Yardım Koordinatörü Alvaro Rodriguez, Kahramanmaraş merkezli ikiz zelzelelerin dramatik büyüklükte bir tahribat yarattığını tabir ederek, “Diyebilirim ki dünyada daha evvel eşi gibisi görülmemiş ölçekte, büyüklükte bir tahribattan bahsediyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
Birleşmiş Milletler, 6 Şubat tarihli ikiz sarsıntıların akabinde 1 milyar dolarlık bir acil yardım daveti başlattı. Üç aylık devri kapsayan fon ile 5,2 milyon beşere besin güvenliği, müdafaa, eğitim, su ve barınma üzere bir dizi alanda yardım ulaşması hedefleniyor. BM Daimi Temsilcisi ve üç ay müddetle İnsani Yardım Koordinatörü olarak atanan Alvaro Rodriguez, Milliyet’in acil yardım daveti ve BM’nin alandaki rolüne ait sorularını yanıtladı.
Deprem bölgesine gittiniz, izleniminiz nedir?
Üç dört konuya değinmek isterim. Öncelikle meydana gelen tahribatın ölçeği son derece büyük. Dramatik büyüklükte bir tahribat meydana geldi. Diyebilirim ki dünyada daha evvel eşi gibisi görülmemiş ölçekte, büyüklükte bir tahribattan bahsediyoruz. Ben daha evvel sarsıntı bölgelerinde, Pakistan’da, Tanzanya’da bulundum, çalıştım. Ayrıyeten ben Şililiyim. Şili’de de her gün bunları yaşıyoruz. Zelzeleye alışkınım, gördüğüm bir şey, lakin bunun ölçeği şimdiye kadar görülmemiş büyüklükte.
İkinci olarak, yapılan müdahalenin ölçeği de son derece etkileyici. Evet, vatandaşlar bazen bu müdahalenin yavaşlığından şikâyet edip eleştirebiliyor, görüyoruz. Lakin 11 vilayetten ve yaklaşık 15,5 milyon bireyden bahsediyoruz. O yüzden bu büyüklükteki bir yardım gereksinimine yetişmenin, müdahale etmenin zorluğu da son derece dramatik ve büyük.
Üçüncü olarak, bu felaket sonrası bir ortaya gelen milletlerarası takviyenin ve yardımın ölçeği… Bu da etkileyiciydi. Arama ve kurtarma çalışmaları da son derece etkileyici bir biçimde yürütüldü. Sanırım 80-90 ülkeden 102 takım müdahale, yardım çalışmalarına dâhil oldu.
Son olarak, tahminen de en değerli olan konu, insanların çektiği acı. Oraya gittiğimizde babaları, anneleri büyük ıstırap içinde, acılar içinde gördük. Arama kurtarma takımlarını izliyorlardı ve çocuklarını aramaya çalışıyorlardı. Takımlarının yanlış konutta olduğunu tabir ediyorlardı. Ben oraya 5. gün gittim ve 5. günde olağan sağ birinin olması çok az ihtimaldi. İnsanlarda öfke de vardı, hayal kırıklığı da vardı, çok üzgünlerdi. En kıymetli boyut da, insanların acı çektiği boyut.
‘İnsani yardıma olan talep arzdan daha fazla’
BM’den üç ay mühlet için, 1 milyar dolarlık acil yardım daveti yapıldı. Fakat davete verilen karşılığın yavaş olduğuna dair birtakım açıklamalar gördüm. Neden yavaş ilerliyor?
Bağış yapan ülke, donör ülke, perspektifinden baktığımızda Türkiye’nin gereksinimleri ile dünyanın muhtaçlıklarını yan yana koymak gerekiyor. Zira dünyada öteki ülkeler de çeşitli zahmetler içinde malûm. Göç hareketleri, öteki afetler ya da savaş üzere. Türkiye’nin dayanağa muhtaçlığı olduğu devirde Ukrayna için, Suriye için de benzeri davetler olmuştu ve hepsi birebir haftada gelişti. Tekrar Afrika’da Etiyopya’daki çalkantılı olaylar da tıpkı anda meydana geliyor. O yüzden, insani yardıma olan talep, arzdan daha fazla. Bunun global enflasyon, iktisatta sakinlik üzere pek çok nedeni de var.
BM Genel Sekreter Antonio Guterres, 1 milyar dolarlık yardımın artabileceğini açıkladı. Acil yardım nasıl kullanılacak, insanlara nasıl ulaştırılacak?
Acil yardım daveti genel olarak afetten çabucak sonra, birkaç gün içinde oluşturulur ve süratlice yapılan bir iddiaya dayalı olur. Birinci anda yapılan gereksinim değerlendirmesi sayesinde BM’ye, STK’lara, milletlerarası STK’lara para erişimi açılmaya başlar. Afetle ilgili ayrıntılar, tahribatın büyüklüğü, muhtaçlıklar konusunda bilgiler arttıkça da yardım daveti tekrar gözden geçirilir. Aslında durmadan güncellenir. O yüzden de bahsedilen ölçü artırılabilir, azaltılabilir de muhtaçlığın gelişimine nazaran. Koordinasyona yardımcı olarak kullanılacak bu para, onu finanse edecek. Yani besin, barınma, sıhhat, eğitim alanlarında uzmanları seferber etmek manasına geliyor. Tıpkı vakitte çocukların muhtaçlıkları, öksüz/yetim kalan çocuklarla ilgili uzmanlar da daima çalışacak. Bir de erken toparlanma çalışmaları değerli. Bu 3 aylık bir davet lakin aslında bir yıla uzanıyor. Zira bir yandan en acil gereksinimlere yanıt verirken, bir yandan da tekrar inşa, yapılandırma, toparlanma gereksinimlerine da odaklanıyoruz.
Sadece BM’nin çatısı altındaki kuruluşlar tarafından mı kullanılacak para yoksa, Türkiye’den STK’lar da proje üreterek bu fondan yararlanabilecekler mi?
Önce BM’nin ne yaptığından başlayayım. BM ve STK’lar aslında birlikte çalışıyor. Fakat öncelikle hükümetle çalışıyor. Hükümetin mesela daha fazla hemşire, ilaç, tıbbi dayanak üzere alanlarda takviyeye muhtaçlığı var, orada kullanılıyor. Ancak STK’lar da toplumu çok âlâ tanıyorlar. Buradaki vazife dağılımını şöyle anlatabilirim. 1000 kilometrelik bir yolda biz 999 kilometre gidiyorsak, STK’lar da o son 1 kilometrede bizi yönlendiren taraf oluyor. Zira temel onlar kim engelli, kimin beş çocuğu var, kim eşini kaybetti üzere bilgilere sahip. Onun için onlarla da doğal ki çalışıyoruz.
‘Acil yardım davetini beklemeden yardım gitti’
Şu anda takvimin neresindesiniz, önünüzde nasıl bir iş planı var?
Bu sorunuzu iki üç kısımda cevaplayayım. BM’nin afetler olduğu an zati kullanılmak üzere hazır fonu ya da materyali vardır. Örneğin, acil durum çadırları… Zelzele olduğu anda Türkiye’deki depolarımızda 20 bin çadırımız vardı. İnsani yardım yapan kuruluşlar bu tıp şeyleri zati hazırda bulunduruyor. Anında bunları sevk ettik. Yani acil yardım davetini beklemeden, çabucak oluştu bunlar. Sonra da acil yardım daveti geldi.
Ayrıca OCHA’nın (BM İnsani Yardım Uyumu Ofisi) da CERF’inden (Merkezi Acil Durum Müdahale Fonu) yararlanılabiliyor. Örneğin UNHCR (BM Mülteci Örgütü) çabucak çadır sağladı. WFH (BM Dünya Besin Programı) hem pişmiş hem hazır besin yardımında bulundu.
UNICEF de öksüz kalan çocukların korunması için uzmanlarını çabucak devreye soktu. UNICEF tekrar WASH dediğimiz, su, erzak ve hijyen ekipmanı yardımı yaptı. Bayanlar ve bebekler için ellerinde olan kitleri bölgeye gönderdi. FAO, ILO’nun çalışmaları oldu. Yani aslında sarsıntının olduğu gün yardımlar da başladı. Lakin ekipmanların sayısı tahminen binlerce iken, artık acil yardım daveti sayesinde on binlerce, tahminen yüzbinlerce ekipmana dönüşecek. 5,2 milyon beşere ulaşılması hedefleniyor zira.
Bir de bahsetmem gereken acil durum tıbbi takımları var. Onlar da devreye sokuldu. Kaybettiğimiz insanlarımızın yanı sıra yaralı olanlar, tıbbi yardıma, müdahaleye ihtiyaç duyanlar var. Bunun yanı sıra bir koordinatörümüz AFAD’da onlarla çalışıyor. Yani sarsıntının olduğu elim pazartesi günü BM çalışmalarına başlamıştı.
Türk Kızılayı ve Memleketler arası Kızılhaç Örgütü de son derece büyük bir rol oynuyor. Onlar tahminen BM kadar görünür değiller lakin son derece kıymetliler. Kızılay da çok büyük ve değerli bir kuruluş, onların da rolü çok büyük bu yardımlarda. Bunu belirtmek isterim.
‘Çok kompleks bir bahis, tahminen tenkitler bu yüzden olabilir’
Uzun yıllardır afetler ile ilgili çalışıyorsunuz, Türk halkına ve devlet kurumlarına bildiriniz var mı?
Önümüzde yalnızca 11 vilayette meydana gelen zelzeleden etkilenen vatandaşlarıyla uğraşmak durumunda kalan bir Türk hükümeti yok. Bu olay ondan çok daha büyük aslında. Zira bu olay 1,7 milyon mülteciyi de ilgilendiriyor. Türk hükümeti hem 11 vilayetteki vatandaşlarına yardım götürmek durumunda, hem 1,7 milyon mülteci kelam konusu. Birebir vakitte Suriye’nin kuzey batısına da yardım materyali akışının uyumuyla da ilgili bir durum var. Yani çok kompleks bir bahis. O yüzden tahminen tenkitler olabiliyor, lakin bu tenkitler durumun kompleksliğini ne kadar dikkate alıyor? O çok düzgün anlaşılamadığı için bu türlü tenkitler geliyor olabilir.
İyi bir inşaat sektörü
Türk halkına ileti dediniz… Bu olağan çok sıkıntı. Zira çocuklarını, eşini kaybetmiş bir babaya ne diyebilirsiniz? Ben savaş bölgelerinde de bulundum. Bu cins acıları gördüm. Beşerler ailelerini, bütün sahip olduklarını, hafızalarını, işlerini kaybettiler. Geride bir şeyleri kalmadı. O yüzden çok söylenebilecek bir şey yok. Ben inançlı bir beşerim. Rabbe da inanıyorum. Ben bu cins acılarla fakat bu türlü, inancımla baş edebiliyorum, kendi adıma. Doğal dayanışma içinde olmalıyız, sebat etmeliyiz de demek gerekir. Lakin her şeyini kaybeden bu insanları avutmak için de ne söylenir bilemiyorum, çok sıkıntı. Belki pratik bir bildiri olarak şu söylenebilir. Malûm Türkiye bir sarsıntı bölgesi. Pek çok fay sınırının üzerinde oturuyor. Herkes de bunu biliyor. O yüzden, çok uygun düzenlenen, çok ayrıntılandırılmış bir inşaat dalı olması gerekiyor. Hükümetin yaptığı inşaat çalışmalarını söylemiyorum. Lakin birtakım inşaat şirketlerinin de inşaat kurallarına uymaması elim olaylarla sonuçlandı. Burada çıkarılacak bir ders var. Bu yanılgı tekrarlanmamalı.
Çadır kenti ziyaret etti
BM Daimi Temsilcisi Rodriguez, dün Kahramanmaraş’ta stadyuma kurulan çadır kenti gezdi. Burada sıhhat hizmeti veren ‘Yeryüzü Doktorları’nın sıhhat çadırlarını dolaşan Rodriguez, vazifelilerden bilgi aldı. Birleşmiş Milletler olarak birinci günden beri alanda olduklarını belirten Rodriguez, “Türkiyenin cömert bir halde mesken sahipliği yaptığı Suriyeli mülteciler de göz önünde bulundurularak, memleketler arası topluluğun gerekli dayanağı vermesini biz de beklemekteyiz” dedi. l Engin ÖZMEN Kahramanmaraş DHA
0 Yorum