Türkiye, başta merkez üssü Kahramanmaraş olmak üzere 11 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntıların akabinde yaralarını sarmaya çalışıyor. Bu süreçte Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından yayımlanan canlı fay haritasıyla birlikte Türkiye’de canlı fay çizgisi üzerinde yer alan ve zelzele riski taşıyan vilayetler açıklandı. Yenilenmiş harita üzerinde 485 canlı fay belirlendi. Bu faylar 45 vilayette 110 ilçeyi kapsıyor ve zelzele riski taşıyor. Türkiye’nin dört bir yanında yaşayan pek çok kişi de yaşadığı yerin yakınlarından fay sınırı geçip geçmediğini öğrenmek için haritayı inceleyip yaşadığı binanın muhtemel bir sarsıntıya karşı ne derece risk altında olduğunu öğrenmeye çalışıyor. Türkiye’nin sarsıntı jenerasyonunda bulunduğunu belirten uzmanların nazaran ise asıl sorun fay çizgisi değil, uygun yer ve sağlam bina.
‘FAY GEÇMESİ HER YER YIKILACAK MANASI TAŞIMIYOR’
MTA canlı fay haritasının 2013 yılında yayınlandığına dikkat çeken Gazi Üniversitesi Sarsıntı Araştırma Merkezi Kurucu Lideri, Jeoloji Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Süleyman Pampal bu durumun yeni bir gelişme olmadığını belirterek, “Diri fay hâlâ hareket haline ve kırılma ihtimali olan, gücü biriktiği vakit kırılmaya devam edebilir faal fay çizgileridir. Fakat diyelim ki 10 bin yıl evvel kırılmış ve sonrasında dirliğini ve hareket kabiliyetini kaybetmiş, geçtiği bölgede bir faaliyeti olmayan fay sınırları da pasif fay dediğimi fay hatlarıdır” biçiminde konuşarak etkin fay ile pasif fayın ne manaya geldiğini açıkladı.
İnsanların kaygı etmesinin ardında yetersiz bilgi olduğunu söz eden Prof. Dr. Pampal, “Diri fay haritasına kabaca bakarsanız ana fayların nereden geçtiğini zati görürsünüz. Fayın tam üstünde değilseniz, etrafında ilgili fayın yaratacağı zelzeleye karşı güçlü yapılarda oturuyorsanız korkacak bir durum olmayabilir. Fay var diye bütün yapıların yıkılacağı halinde bir niyet içerisinde olmak hakikat değil. Sarsıntıdan etkilenen kentlerimizde de ayakta kalan ve hasar almadan zelzelesi atlatmayı başarmış yapılar var. Yapıları gerektiği formda yaparsanız bir şey olmaz” dedi.
‘FAY YASASI YİNE TARTIŞILIYOR’
Yaşanan sarsıntıların akabinde ‘fay maddesi’nin tekrar tartışılmaya başlandığını belirten Prof. Dr. Pampal, “Fayın üzerinde bir yapı inşa ederseniz mümkün bir zelzelede fay bu yapıyı adeta jilet üzere kesip geçer. Yani fay sınırı üzerine mesken yapamazsınız. Fay sınırına makul bir aralıkta yapılaşmanın durması gerekir. Gerçekten şu an sarsıntı bölgesinin kimi noktalarında fay sınırı üzerine inşa edilen yapılardan gelen imgeleri görüyorsunuz” sözlerini kullandı.
Fayı, fayın yaratacağı zelzelenin büyüklüğünü bilerek ve fay çizgisine muhakkak bir ara gözetilerek yapılacak yapıların inançlı olacağını lisana getiren Prof. Dr. Pampal kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Çok yüksek katlı ağır yapıların alüvyal topraklara inşa edilmesi sonrasında yıkım getiriyor. Bu işin kuralları var, bu işi yapanlar bunların hepsini pek yeterli bilir ama kurallara uyulmuyor. Kurallara uyarak yapılan yapılarda bir şey olmaz. Çabucak çabucak tüm yerleşim alanlarımızın etrafından etkin faylar geçiyor ve biz bu durumu dikkate almadan yapılaşmışız, yönetmeliğe uymadan uyuyormuş üzere yaparak yapılaşmışız. Yeni yapılan binaların yıkılmasına bakılırsa hala o denli yaptıklarımız var. Yönetmeliklere uyularak yapılmış ve sarsıntıda camı dahi kırılmamış binalar var. Bu ülkede fay geçmeyen yer neredeyse yok ancak kitabına uygun yapıldığında size bir ziyan verme ihtimali epey azdır. Kâfi ki fay ve yönetmelik kararları dikkate alınarak yapılaşma yapılsın.”
‘FAYDAN DEĞİL BİNALARDAN TASA EDİN’
Resmi kurumlar tarafından açıklanan canlı fay haritası ve sarsıntı riski haritalarının büyük oranda yanlışsız olduğunu lisana getiren Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Eski Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş, “Şu da bir gerçek ki birçok fayla örtülü olduğu için bu fayların bulunması ve haritalara işlenmesi vakit alıyor. Fakat tasa edilecek bir durum yok. Zati burada kıymetli olan ülkemizin yüzde 90’ının zelzele neslinde olması. Yani fayların yerinden çok Türkiye’nin yapı stoğunun gözden geçirilmesi gerekir. Kuzeyden ve güneyden büyük plaklarla daima sıkıştırılan Türkiye’nin kırılmayan bir yeri yok. Münasebetiyle burada yapılacak olan fayların yerini aramaktan çok zelzeleye güçlü yapı stoğu oluşturmak” diye konuştu.
“Deprem yorumlarını, nerede zelzele olabileceğini bırakın bu işin uzmanları tartışsın. Burada önemli olan ülkemizin zelzeleye karşı şuurlu biçimde yapı stoğu oluşturması” diyen Prof. Dr. Bektaş şunları da ekledi:
“Deprem yönetmeliklerimiz çok hoş ve uygulandıkları takdirde hiçbir sorun yaşanmaz. Halkımız tasa edecekse mahallî idarelerin bu yönetmeliklere uygun halde hareket edip etmediği konusunda endişelenerek hareket geçebilir. En büyük vazife bu mevzuda halkımıza düşüyor yani lokal yöneticilerin vazifesini yanlışsız halde yapıp yapmadığının şahsen halk tarafından takip edilmesi gerekiyor. Yönetmelikler takip ediliyor mu? Nizamlı ve gerçek yer etütleri yapılıyor mu? Yapılar gerçek denetleniyor mu? Bunun için bilinçlenmeliyiz. Temel sorun yapı stoğumuz.”
‘500 LİRAYA YER ETÜDÜ YAPILIYOR’
Fay çizgilerinin etkileyeceği alanların AFAD tarafından açıklandığını belirten Prof. Dr. Bektaş, “Burada kıymetli olan konu şu: AFAD tarafından paylaşılan en büyük yer ivmesi oranı sağlam tabanlar içindir. Meğer AFAD der ki ben size olabilecek en büyük yer sarsıntısını veriyorum. Fakat senin binan dolgu üzerindeyse, plajda yahut kıyı kenarındaysa sen bu sarsıntısı daha şiddetli hissedebilirsin. Onun için mikro bölgelendirme yani dar alanda taban etüdü çalışması yapılması gerekir. Taban her yerde birebir değil. Yapı stoğundan sonra ikinci dikkat edilmesi gereken nokta da bu” bilgisini paylaştı.
“Biz bu yönetmelikleri uygularsak ve sıkı bir denetim düzeneği kurarsak emin olun hiçbir şey yaşanmaz. Sorun tam olarak burada” diyen Prof. Dr. Bektaş, “Bugün 500 lira karşılığında taban etüdü yapılıyor. Parayı veren istediği üzere taban etüdü raporu alıyor. Bu yaşadığımız afette ortaya çıkan tabloda da bunu görüyoruz. Türkiye’nin diğer bir yerinde de durum ne yazık ki bundan farklı değil. Bizim ülke olarak samimi formda yönetmeliklere değer vermemiz lazım, denetime değer vermemiz lazım, liyakata kıymet vermemiz lazım. Popülist telaffuzlardan vazgeçmemiz lazım” biçiminde konuştu.
0 Yorum