Kahramanmaraş’te meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüklerindeki zelzeleler tüm Türkiye’yi sarstı. Sarsıntılardan ağır biçimde etkilenen 11 vilayet başta olmak üzere tüm Türkiye el birliğiyle yaralarını sarmaya çalışırken, akıllara ise 1999’daki Gölcük ve Düzce sarsıntılarından sonra yaşananlar geldi. Türkiye’nin zelzele gerçeğini hatırladığı 1999’un üzerinden neredeyse çeyrek asır geçtikten sonra yaşanan misal bir felaketin yarattığı maddi ve manevi kayıplar epeyce büyük. Tıpkı Türkiye üzere bir zelzele ülkesi olan Japonya da bilhassa son günlerde tekrar gündemde. Uzmanlar, yıkıcı sarsıntılar meydana gelse de Japonya’daki binaların sağlam bir halde ayakta olmasına dikkat çekerken toplumsal medyada ise bir vatandaşın iki küçük çocuğuna Japonya ve Türkiye’deki binalar ortasındaki farklara dikkat çektiği bir görüntü viral olmayı başardı. Peki Japonya’daki sistem neden Türkiye’dekinden farklı? Türkiye’de binaların imalinde yanlış ya da eksik yapılan şey ne? Japon yüksek inşaat mühendisi Yoshinori Moriwaki, sık sık meydana gelen sarsıntılara karşın Türkiye’deki kadar ağır kayıplar yaşamayan Japonya’daki sistemi Milliyet.com.tr’ye anlattı.
Uzun yıllardır Türkiye’de yaşayan ve hayatının geri kalanını da Türkiye’de geçirmek istediğini söz eden Yoshinori Moriwaki, Japonya ve Türkiye’nin zelzele başta olmak üzere doğal afetlere bakış açısını kendi gözlemleriyle karşılaştırdı. Türkiye’nin yönetmelik manasında Japonya ile çabucak hemen emsal durumda olduğunu belirten Moriwaki, Japonya’nın sarsıntıyla başa çıkmak için izlediği sistemlere ait ayrıntılar paylaştı.
‘BÜYÜK KANTO ZELZELESİ MİLAT OLDU’
– Japonya zelzeleye karşı tedbir almaya ne vakit başladı ve bunu kaç yıl içinde başardı?
Japonya, yeryüzündeki zelzelelerin yüzde 80’den fazlasının gerçekleştiği Pasifik Sarsıntı Kuşağı’nda bulunan ülkelerden birisi. Japonya’nın zelzeleye karşı tedbir alma çalışmalarının geçmişi 1923 yılında gerçekleşen ve Büyük Kanto Sarsıntısı olarak bilinen 7.9’luk zelzeleye dayanıyor demek pek de yanlış olmaz. Japonya, bu sarsıntıda 100 binden fazla insanını kaybetti. Bu zelzelede yıkılan binalarla birlikte sarsıntıdan sonra çıkan yangınlar çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine sebep oldu. İlerleyen yıllarda Japonya birçok kez epeyce yıkıcı tesire sahip olan sarsıntılarla sarsılmış olsa da Büyük Kanto Sarsıntısı sonrasında yaşanan acılar sebebiyle alınmaya başlayan ve kademe kademe geliştirilen tedbirler, ülkenin bugünlere gelmesini ve zelzeleye karşı önemli tedbirler alınmasını sağladı.
2011 yılında Japonya’da meydana gelen 9.1 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde gerçekleşen tsunami, Japonya’da çok sayıda can kaybına ve hasara sebep olmuştu.
“Japonya dünyanın farklı bölgelerinde yaşanan zelzeleleri de hayli yakından inceler. Mesela 1999 yılında Türkiye’de yaşanan zelzelelerde Japonya yardıma koşan ülkelerden birisi olmuştu fakat her şey yalnızca bununla da kalmadı. Bu türlü bir sarsıntının Japonya’da yaşanması halinde nelere sebep olabileceğinin belirlenmesi için Türkiye’ye Japonya’dan uzmanlar geldi ve sarsıntıyla ilgili incelemeler yaparak hem Japonya hem de Türkiye için dersler çıkardı. Yani Japonya dünyanın rastgele bir noktasında yaşanan zelzeleye yardım etmekle kalmıyor, sonrasında sarsıntı yaşanan bölgede uzmanlarla incelemeler yaparak hem afeti yaşayan ülke için hem de kendisi için yeni dersler çıkarıyor. Bu durum şu an Türkiye’de yaşanan zelzeleler için de geçerli. Japonya’da bulunan üniversitelerin ilgili kısımlarında misyonlu olan uzmanlar Türkiye’ye gelmeye hazırlanıyor ve bu çalışmalar başladığında büyük ihtimalle ben de vazife alan isimlerden birisi olacağım.” Yoshinori Moriwaki
‘HALKIN BİLİNÇLENMESİ GEREKİYOR’
– Japonya’nın da Türkiye’nin de en büyük gerçeği sarsıntı. Sarsıntıya hazırlık için sizce atılması gereken birinci adım ne?
Depremden kaçmak ne Japonya’da ne Türkiye’de ne de zelzele jenerasyonunda bulunan rastgele bir yerde mümkün olmayan bir durum. Bu duruma karşı sağlam yapılar inşa etmenin yanında değerli olan bir öbür problem de halkın bilinçlenmesi. Marmara bölgesinde yaşanması beklenen bir zelzele var ve bununla alakalı daima kimi hesaplar yapılıyor. İddiası yıkım, iddiası can kaybı üzerinde daima çalışılıyor. Lakin bunların yanında ana okullarından başlayıp üniversitelere kadar toplumdaki herkesin sarsıntı gerçeğine karşı bilinçlendirilmesi de gerekiyor.
Depreme karşı her vakit hazır olmak gerekiyor. Merkezi hükümet, lokal idareler ve aileler yani toplumun her bir ferdinin yalnızca zelzele değil, tüm afetlere karşı şuurlu ve hazır olması gerekiyor. Afetlere karşı farklı bir bakanlık kurmak tahminen bu durumlarla çaba etmeyi daha planlı hale getirebilir. Ben de bu mevzu elimden geleni yapıyorum. Uzun müddettir Türkiye’de yaşıyorum ve hayatımın geri kalanında da planım burada yaşamak. Bu sebeple insanları da bu mevzuda bilinçlendirmeye çalışıyorum.
‘YÖNETMELİK BENZERİ, UYGULAMADA EKSİKLİK VAR’
– Japonya ve Türkiye ortasında sarsıntı yönetmelikleri bakımından ne üzere farklar var?
Türkiye’de sarsıntı yönetmelikleri devir dönem değişimlere uğradı. Değerli değişikliklerden birisi 1998 yılında yapılan değişikliklerdi. Sonrasındaki yıllarda 2007 ve 2018 yıllarında sarsıntı yönetmeliğinde yeniden yenilemeler ve değişiklikler yapıldı. Özellikle 2018 yılında yapılan değişikliklerle birlikte Türkiye’deki sarsıntı yönetmeliği Japonya’da uygulanan zelzele yönetmeliğiyle büyük oranda misal bir hale geldi. Yani Türkiye’nin yönetmelik manasında bir eksikliği yok diyebiliriz. Ama Türkiye’yi bu noktada Japonya’dan ayıran uygulamada eksiklik olması.
‘BİR JAPON YAŞADIĞI KONUTLA İLGİLİ KUŞKUYA DÜŞMEZ’
– Bir Japon bir mesken satın alırken müteahhide karşı kendisini inançsız hisseder mi? Yani ‘bu mesken başıma yıkılır’ dehşetiyle yaşar mı? Kurallara uymamanın cezası ne?
Bu hususta Japonya’da bu türlü bir eksiklik olması sıkı denetim düzeneği ve yıllar içinde insanlarda oluşan şuur sebebiyle mümkün değil. Şantiyenin kurulması ve inşaatın başlaması, lakin çabucak her hususta yeterlilik sağlandıktan ve ruhsat alındıktan sonra mümkün oluyor. Ayrıyeten yapı inşa edildikten sonra belediye, itfaiye üzere birçok kurum tarafından başka farklı denetim ediliyor ve bu süreçte de inşa edilen yapının afetlere karşı kâfi dayanıklılığa sahip olup olmadığı belirleniyor ve iskan ruhsatı lakin bu süreçlerin akabinde veriliyor.
“Binalar inşa edilirken zelzelenin tesirini azaltacak çeşitli sistemlere ve sistemlere başvuruluyor. Denetimlerin sık sık ve tesirli biçimde olması, tıpkı vakitte insanların afetlere karşı şuurlu halde hareket etmesi sebebiyle ‘Japonya’da bu tedbirler alınmadan bina yaparsanız ne olur?’ üzere bir soru sormaya gerek kalmıyor. Bu sebeple insanların konutlarının dayanıklılığıyla ilgili kuşkuya düşmesi de epeyce ender rastlanan bir durum haline geliyor.” Yoshinori Moriwaki
‘TÜRKİYE’DE GÖKDELENLERDE YAŞAMAYI HİÇ DÜŞÜNMEDİM’
– Japonya’da bir mesken inşa edilirken hangi süreçlerden geçiliyor? Hem inşa gereçleri bakımından hem de zelzeleye sağlam sistemler manasında bir meskende olmazsa olmaz olan nedir? Yani Japonya’da olup Türkiye’de olmayan şey ne?
Japonya’da yapılar inşa edilirken yalnızca beton ve demire bağlı kalınmıyor. Fabrikalarda üretilen prefabrik yapılar yahut çelikten inşa edilen binalarda ülkede karşılaşacağınız yapı materyallerinden kimileri. Bu teknikler Türkiye’de yahut dünyanın farklı yerlerinde de uygulanabilir formüller lakin fiyat olarak biraz değerli olan yollar. Fakat gerektiği vakit kimi binalarda bunların uygulanması gerekiyor. Mesela ben uzun yıllardır Türkiye’de yaşıyorum fakat kimi gökdelenlerin yalnızca beton ve demirle inşa edildiğini gördüm. Bu sebeple Türkiye’deki gökdelenlerde yaşamak üzere bir niyetim hiç olmadı. Tercihim az katlı binalardan yana olur.
‘TÜRKİYE’DEKİ SARSINTILAR YÜZEYE YAKIN YERLERDE GERÇEKLEŞTİ’
– Japonya’da sarsıntı sonrasında kriz idaresi nasıl işliyor?
Japonya’da zelzele gerçekleştikten çabucak sonra ikaz sistemi devreye girer ve cep telefonları da dahil olmak üzere tüm irtibat araçları kullanılarak beşerler bilgilendirilir. Zelzele dalgaları birbirinden farklıdır. P dalgası çok süratli halde gelir. Daha yavaş yayılan S dalgasıysa kayıt aletlerinde ikincil olarak görülürler. Bu dalgaların tespit edilmesinin akabinde ihtar sistemleri çalışır. Japonya bu mevzuda biraz şanslı zira sarsıntılar birçok vakit çok derin noktalarda gerçekleşir. Türkiye’de olan zelzeleler mesela son yaşadıklarımıza bakacak olursak zelzeleler yüzeye yakın yerlerde gerçekleşti. Yani uyarmaya çok vakit yoktu diyebiliriz. Lakin tahminen İzmir’de yaşanan sarsıntılarda yararlı olabilirlerdi.
“Erken ihtar sistemleri afet sonrasında oluşabilecek mümkün riskleri en aza indirmeye fayda. Uyarıyı alan şoför dikkatli olur, doğal gaz sistemleri kapanır ve sarsıntı sonrasında yangın yahut patlama gerçekleşmesini maniler. Bu üzere yararları vardır. Türkiye ve Japonya ortasında sarsıntılar başta olmak üzere doğal afetlerle ilgili iş birliği yapılan toplantılar yapılıyor. Salgın sebebiyle toplantılar vakit zaman aksamış olsa da sarsıntı neslinde bulunan ülkeler deneyimlerini ve önlemlerini birbirleri ile paylaşarak hareket ediyor. Bu sistem de toplantıların gündemini oluşturan unsurlardan birisi.” Yoshinori Moriwaki
0 Yorum