Mert İnan – İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Mimarlık Fakültesi Yapı ve Sarsıntı Mühendisliği Ünitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Oğuz Cem Çelik, Türkiye’yi yasa boğan büyük felaketin akabinde zelzele bölgesi ve İstanbul’daki yapı stoğuna ait bilgiler paylaştı. Büyük göçmelerin izlendiği kentlerdeki toplam yapı stokunun 3 milyon civarında olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Çelik, “Depremden etkilenen coğrafyadaki yapı kümesinin yüzde 52’si 2001 yılından, öbür bir deyişle 17 Ağustos 1999 Kocaeli ve 12 Kasım 1999 Düzce sarsıntılarından sonra yapılan binalar. Bu aslında çok kıymetli bir oran. Yüksek oranda tekrar yapılaşma, ortaya çıkan zelzele performansının daha âlâ olmasına neden olacakken, bu süreçte inşa edilen birtakım binaların bölgede yaşanan son iki sarsıntıda göçmesi üzücü olduğu kadar düşündürücüdür” dedi.
Deprem bölgesindeki yapı stoğunun durumuna bakınca neler görüyor musunuz?
Türkiye Bina Zelzele Yönetmeliği’nin (TBDY-2018) çok güçlü tarafları var. Bırakın 2018’i, 1975 yönetmeliğine nazaran bile binalar düzgün bir biçimde yapılmış olsaydı böylesi bir felaketi yaşamayabilirdik. Maalesef göçen binaların tasarlandıkları devirlerde geçerli olan yapısal yönetmeliklere uygun olmadığı ortada. Ne yazık ki son iki büyük zelzelede de gördük ki evvelki yönetmeliklerin bile gerisinde yapılmış yeni konutlar mevcut. Bu durum büyük kentlerimizde de birebir. Yönetmeliklerin istediği şartların altında kalmış bir yapı stoğu ile karşı karşıyayız.
Bu durumda yapılması gereken nedir?
Çoğu binaların güvenlik seviyeleri aşikâr değil. Daha da vahimi, bu çeşit yapıların süratli formda belirlenmesi de kolay değil. Türkiye’deki sorun, yönetmeliklerin eksikliği değil, yönetmeliklerin alana yansımaması ve kontrol eksikliği. Meslek hayatım boyunca 40 yıla yakın müddettir daima tıpkı sorun ve tartışmaları yapıyoruz.
‘Yapı tipleri benziyor’
İstanbul’daki yapı stoğunu yorumlamanızı istesek?
İstanbul’da var olan yeni yapı stoğunun bu kadar hasar göreceğini şu evrede düşünmüyor ya da düşünmek istemiyorum. Lakin Türkiye’nin her tarafındaki yapı tiplerinin aşağı üst birbirinin gibisi olarak geliştiğini düşününce de telaşlıyım. İstanbul’da 1.5 milyona yakın yapı var ve ne yazık ki tipolojik olarak bakınca muhakkak semtlerde Kahramanmaraş ya da Hatay’daki yapı kümesinden farklı değiller. Problemli yapılar daha çok kentin ağır nüfuslu ilçelerinde.
‘Düzgün tasarlanmamış’
Hatay’da Rönesans Rezidans adeta yıkımın simgesi oldu? Rönesans’taki sorun ne olabilir?
Söz konusu yapının göçmesine ait bahis herkesin ilgisini çekmekte. Bu nedenle bina ziyadesiyle incelenecektir. Yapı göçtüğüne nazaran kesinlikle eksikleri vardır, yapının belirli ki düzgün tasarlanmadığı ortaya çıkıyor.
YUMUŞAK-ZAYIF KAT DURUMU: Yapıların taşıyıcı sistemlerinin dizayna uygun yapılmaması göçüklerin en büyük nedeni oluyor.
TOPTAN GÖÇME: Kat planlarının farklı olan bitişik yapılar en riskli binalar olarak görülüyor.
ÇEKİÇLEME TESİRİ: Hakikat tasarlanmamış bitişik yapılar sarsıntı sırasında birbirlerine çekiç üzere vurarak yıkım tesirini arttırıyor.
‘Denetim çok önemli yapılmalı’
Ülke olarak konut üretimindeki yanılgılarımız neler?
Yapı ruhsatı almanız için pek çok etaptan geçmeniz gerekiyor ve bunların hiçbiri kolay basamaklar değil. Aşikâr ki kimi bölgelerde daha rahat ruhsatlar alınıyor. Zelzele ülkesiyiz diyoruz ancak kontrol düzeneklerinin çok önemli olarak işletilmesi lazım. Birebir gün içinde çok yıkıcı ve büyük iki sarsıntısı yaşadık. Asrın felaketi deniyor. Hakikat, lakin bu kadar yıkımın mazereti olamaz. Yapılar 1999 sonrası yönetmeliklere uygun yapılsaydı ağır hasar almış binaları görürdük. Lakin bu kadar büyük bir yıkım asla yaşanmazdı.
‘İstanbul’da riskli 68 bin bina var’
Depremde göçme riski olan bina sayısı belirli mi?
İstanbul’da “çok sorunlu” olduğu belirtilen bina sayısının 68 bin olduğu söyleniyor. Belediyelerin elinde bilgiler mevcut. 1.5 milyon yapıdan aşağı üst en problemli durumda olanlarının sayısı 68 bin ise vahim bir durumdayız. Son iki zelzelede göçen bina sayısına bakınca İstanbul’daki tablonun korkutucu olabileceğini söylememiz gerekir. Gelecekte muhtemel 7.5 ya da 7.3’lük bir Marmara zelzelesi çok büyük bir yıkım ve hasar tablosu yaratabilir.
‘Yıkım yaşanmayan Erzin örnek oldu’
Erzin örneği çok çarpıcı değil mi?
Kahramanmaraş Mimarlar ve İnşaat Mühendisleri odalarının ayakta kalması çok sevindirici. Meslek kümeleri kendi binalarını nasıl denetliyorlarsa, tüm binaların da misal formda denetlenip güvenliklerinin sağlanması gerekir. Zati meslek odalarının binaları da göçseydi “Geçmiş olsun” demekten öteki bir kelamımız olamazdı. Konutlarda kontrol sistemi büsbütün mahallî idarelerin sorumluluğunda. Mimar ve mühendisliğin ne kadar hayati meslekler olduğu bir sefer daha acı bir deneyimle ortaya çıktı. Bir de meslektaşlarıma bir ileti vermek istiyorum. Atılan imzanın ne kadar büyük sorumluluk taşıdığı hiç unutulmamalı. Erzin’in sarsıntıdan en az seviyede etkilenmesi hepimizi sevindirdiği üzere örnek de oldu. Bir yapının göçmesi için pek çok olumsuz durumun bir ortaya gelmesi lazım. Bazen mahallî tabanın özellikleri en büyük etken olurken, bazen yer ivmeleri, suratları ve yapının kalitesi riskleri doğurabilir.
0 Yorum