Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Kahramanmaraş’ta meydana gelen sarsıntının akabinde, alanda incelemelere başlayan bilim insanları ve kurumlarının çalışmaları hakkında bilgi verdi.
7-8 METREYE VARAN SAYILAR ORTAYA ÇIKTI
İki büyük zelzelenin akabinde, artçı sarsıntıların sürdüğünü ve 2 bin 700’den fazla artçı şok kaydedildiğini tabir eden Özener, “Bu artçıların daha evvel de söz ettiğimiz üzere haftalar, aylar süreceğini tekrar bir defa daha tabir ediyoruz ve vatandaşlarımızın hasarlı binalarına girmemelerini bilhassa rica ediyoruz. Bölgedeki yetkililerin direktiflerine uymak büyük ehemmiyet taşımakta. Şu anda TÜBİTAK’ın süratli araştırma takviyesiyle de birçok küme toprağa çıkmış vaziyette. Birinci saha müşahedelerinde fayın geçtiği yerlerde 3 metrelik atımlar oluştuğu söylenmişti. Toprakta, çalışmalar ve takımlar çoğaldıktan sonra yapılan saha incelemelerinde 5 metrelik atımların da olduğu söyleniyor. Bunlar dışında da GPS gözlemlerinden, TUSAGA-Aktif istasyonlarından, Harita Genel Müdürlüğü, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Yıldız Teknik Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi takımlarının yapmış olduğu gözlemlerde Ekinözü istasyonunda 5 metreye varan bir atım olduğu ortaya çıktı. Uydu manzaraları de geliyor. Oradan da birinci sonuçlarla, farklı farklı yerlerde, fayın çok uzun bir alanı etkilediği için, 5 metrenin üzerinde de atımlar olduğu, bilhassa yabancı bilim insanlarının çalışmalarından bizlere geliyor. Bu zati zelzelenin tabiatında var. 17 Ağustos sarsıntısından sonra da merkez üssünde 3 buçuk metrelik atımlar vardı. İlerleyen devirdeki çalışmalarla daha da netleşecek lakin, 7-8 metreye varan atımlar, kaymalar gözlemlendi. Bu doğrultu atımlı bir fay, yan yana iki bloğun olduğunu düşünün, Doğu Anadolu Fayı sola yanlışsız yanal atımlı. Karşıdaki alanın, fayın sola yanlışsız doğru hareket ettiğini düşünün. Münasebetiyle, diyelim ki noktadan bir yol geçiyor. Yolun fayın geçtiği noktalarda atması, yani yaklaşık belli yerlerde 3 metre, 5 metre kadar olabiliyor. Geniş bir coğrafyayı etkiliyor. Fayın olduğu yer başta olmak üzere, 300-350 kilometrelik alanda bu tesir var” dedi.
ARTÇI SAYILARINDA BİR AZALMA YOK
Artçı şoklara karşı uyaran Özener, “Bunun mühletinin, yani artçı şokların ölçüsünün ve büyüklüklerin önümüzdeki müddetle azalacağını hepimiz biliyoruz lakin, daha sarsıntının çok başındayız. Yani artçı şokların da çok başındayız. Münasebetiyle bu artçı şoklar yani 5 büyüklüğünde, 6 büyüklüğünde de artış şokları maalesef yaşayacağız. Onun için tekrar tekrar söylüyorum hasarlı binalara mutlaka girmemeleri gerekmekte. AFAD’dan dün İstanbul’a döndüm. Net sayıyı bilemesem de 3 binden fazla uzman çalışmalarını sürdürüyor. Toprağa çıkıp, bütün binaların, hasarlı binaların tespiti, o binalarda oturulup, oturulamayacağına dair vatandaşa bir ön rapor verecekler. Onun için söylüyorum ki, görevlilerin ihtarlarına dikkat edilmesinde büyük yarar var. Vazifeliler, uzmanlar gelip, mevcut binalara girip giremeyeceklerini vatandaşa söyleyecek. Artçılar tahminen bir yıl boyunca sürecek lakin, hem büyüklükleri hem de sıklıkları azalarak sürecek. Yanılmıyorsam günde 500 artçı zelzele çözüyor arkadaşlarımız. Sarsıntıların gerçekleşmesi itibariyle geçen müddette artçı sayılarında bir azalma yok. İlerleyen süreçlerde bu sayılar azalacaktır” sözlerini kullandı.
MİKRO ZELZELELER ÖNCÜ OLABİLİR
Binlerce insanı ömürden koparan 7.7’lik sarsıntının 30-40 dakika öncesinde meydana gelen mikro zelzele hareketlerinin öncü olup olmadığı tartışması başladı.
Uzmanlar, hem büyük sarsıntının vurduğu bölgede hem de fay çizgilerinin olduğu yerlerde daima mikro zelzele aktivitesi olduğuna dikkat çekerken, İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Cenk Yaltırak, “Deprem saat 04.17’de meydana geldi. Kırılma başlamadan 30-40 dakika öncesinde mikro zelzele aktivitesinde ağırlaşma görüyoruz. Yani saat 03.30’dan itibaren 1 ile 2.5 ortasında birçok mikro zelzele meydana geliyor. Lakin bu durumu öncü sarsıntılar olarak kıymetlendirmek şu kademede erken ve eksik bir yorum olur. Mikro zelzeleler birçok bölgede daima oluyor. Ne var ki, büyük kırılma öncesindeki mikro aktivitedeki artışın da üzerinde çalışması gerekiyor” dedi.
Deprem uzmanı Dr. Ramazan Demirtaş ise “Mikro zelzeleler birtakım sarsıntıların öncüsü olabilirken, her büyük sarsıntıdan evvel oluşan mikro sarsıntılar için öncüdür diyemeyiz. Erken ihtar sistemi gaz, elektrik, su çizgilerindeki akışı kesmek ve ilgili ünitelere 10-15 saniye evvel ikaz vermek için kıymetlidir. Fakat 7.7 ve 7.5’lik faylar, yıkım gören kentlerin neredeyse yanından geçiyordu. Hasebiyle erken ihtar sistemi olsa bile Kahramanmaraş, Antakya, Islahiye, Nurdağı, Malatya, Adıyaman’da erken ikaz sistemi aktiflik gösteremeyecekti” diye konuştu. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener ise büyük zelzele üreten fayların olduğu alanlarda daima mikro sarsıntı ve depremcikler yaşandığına değinerek, “Sadece mikro zelzelelere bakarak bir yorum yapmak yahut her büyük sarsıntıdan evvel yalnızca mikro sarsıntılara bakıp öncü sarsıntılar denilmesi çok eksik bir tanımlama olur” dedi.
0 Yorum