Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve 11 vilayette tesirini hissettiren sarsıntı 13 milyon kişiyi derinden etkiledi. Binlerce kişinin hayatlarını kaybettiği sarsıntı bölgesinde yaşananlardan ve gördüklerinden hem fizikî hem ruhsal olarak en çok etkilenler ortasında ise çocuklar vardı. Bir günde hayatları tepetaklak olan, enkaz altında kalmış ya da ebevenlerini kaybetmiş çocuklar için tüm Türkiye seferber olurken, uzmanlar çocukların ruhsal sıhhatleri için atılacak adımların çok kıymetli olduğuna değindi. Başında refaketçisi olmayan, tahminen birçoğu gözetici ailelere verilecek ya da akrabalarının yanında yaşayacak olan küçük çocukların bedensel sıhhatleri kadar ruhsal sıhhatlerinin da korunması gerektiğine dikkat çeken Uzman Ruhsal Danışman Enes Çelik ve Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Ayten Erdoğan, çocuklarla yanlışsız irtibat kurmanın çok değerli olduğuna değinerek yapılması gerekenleri sıraladı.
ÇOCUK BEYNİ VEFATI NASIL ALGILIYOR?
Depremde anne ve babasını kaybetmiş çocuğun nerede ve kiminle olduğunun çok kıymetli olduğuna değinen Uzman Ruhsal Danışman Enes Çelik, çocuğun yas sürecinde güvenebileceği bir akraba yahut aile dostunun yanında olursa süreci daha hafif atlatılabileceğini söyledi. “Eğer tanımadığı bireylerle yaşıyorsa artan güvensizlik ve kaygı hissiyle yansılar daha ağır bir formda karşımıza çıkıyor. Çocukların ani ses ve gürültüye karşı daha hassas oldukları ve dikkatlerinin kolay bir biçimde dağılabildiğini görüyoruz. Bu çok olağan. Çocuklar ve yetişkinler bu süreçte olağandışı görünen olağan yansılar veriyor. Zira çocuk bir şok ve yas süreci içerisinde“ tabirlerini kullanan Çelik, mevti algılayışın çocuğun yaşıyla gerçek orantılı olduğunu da belirtti.
0-6 yaş ile 6 yaş üzeri çocuklarda mevte bakış ya da etkilenme durumu da çok farklı oluyor. Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Ayten Erdoğan 0-6 yaş kümesinde mevtin geri dönüşü olmayan bir şey olduğunun farkında olunmadığını, bundan ötürü ölen kişinin bir yere gitmiş ya da uyuyor olarak algılandığını lisana getirdi. 6 yaşına kadar anne-baba bakımına çok muhtaç olan çocuğun daha fazla yaralanmasını önlemek için nasıl sağlıklı irtibat kurulabileceğini ise şu sözlerle aktardı:
“Burada çocuk ebeveyn vefatını terk edilme üzere yaşayarak kendisini bırakıp gittiğini düşünebilir, dönmeyince kendisinin sevilmediğini düşünüp derin suçluluk duyabilir. Bu yaş kümesine bilhassa ‘Anne-baban cennete sarsıntı tarafından götürüldü. Kendisi seni sevdiği için hiç gitmek istemedi, oradan geri göndermiyorlar’ halinde açıklama yerinde olacaktır. Cennet ya da gidilen yer konusunun manası da gelişmediğinden ebeveyninin acı çekip çekmediğini, yemeğinin suyunun olup olmadığını sorabilir. Çocuğa orada bu cins sıkıntıların bulunmadığının da anlatılması gerekir. Bu yaşta çocuklara ebeveynin fotoğraf ve görüntülerini bulundurup özleyince bakabileceği imkan yaratılmalı.”
‘ANNE-BABAN SENİ ÇOK SEVİYOR’ DEMEK ÖNEMLİ
6 yaş üstü çocuklarda ise vefat kavramı tam geliştiğinden gerçeği bir yakının söylemesi gerektiğini ieleten Prof. Dr. Erdoğan, “Saklamak gizlemek çocukta itimat kaybına neden olur. Hiç beklemeden söylemek, yas süreçlerine onları da katmak gerekir. Çocuklara daha sonra mevzuyu ne vakit isterlerse konuşabilecekleri söylenmeli ve bahis hakkında konuşma vakti onlara bırakılmalı” dedi. Prof. Dr. Erdoğan, birtakım çocukların bir müddet bir şey yok üzere davranabileceklerini ve bunun olağan olduğunu, çocuklara istediği vakit istediği formda yası yaşamasına müsaade verilmesinin çok kıymetli olduğunu da ekleyerek, “İstediği halde yası yaşamasına müsaade vermek gerekir. Bu ortada ebeveynleriyle ilgili anıları, görüntüleri bulundurmak ve onlara vermek gerekir. Bütün yaş kümelerine ebeveynlerinin onları çok sevdiği orta ara söylenmeli” diye konuştu.
Deprem yaşayan çocukların ağır korku ve dehşet içerisinde olduğunu, zelzelenin çocuğun hayatında yol açacağı belirsizliklerin çocukta problemlere neden olacağını söyleyen Psikolog Danışman Enes Çelik de yapılması gerekenleri şöyle aktardı:
“Depreme maruz kalan çocuk yaşanan belirsizlik ve güvensizlik hissinden kurtulmak ister. Çocuğun soruları yanıtlanırken soyut kavramlar kullanılmamalı ve çok ayrıntıya girilmemeli. Her vakit gerçek söyleyin. Örneğin ilkokul 1. sınıftaki çocuğunuz için ‘Merve, zelzele oldu ve konutumuz yıkıldı. Konutumuz onarılıncaya kadar konutumuzun içerisine giremeyeceğiz. Amcanlara gideceğiz’ üzere bir açıklama kâfi olabilir.”
‘KORKULACAK BİR ŞEY YOK’ YANLIŞLI BİR CÜMLE
Çocuğa sık sık sevildiğini hissettirmenin ve temas kurmanın rahatlatıcı olacağını, “Korkulacak bir şey yok” üzere çocuğun korkusunu önemsemeyen cümlelerden ise kaçınmanın yarar olduğunu söyleyen Çelik, “Çocuğun korkusunu azaltan en yeterli formül oyun oynamaktır. Oyunlarına o istemediği sürece müdahale etmeyin. Çocuk oyunla birlikte zelzelesi tekrar tekrar canlandırabilir. Oynamasına müsaade verin. Çocuklar oyunla birlikte hislerini dışa vurur. Bu da çocuğun duygusal sağaltımı ve tasayla baş etmesi için çok önemli” sözlerini kullandı.
Depremde konutunu ve ailesini kaybeden çocukların evvel kalacağı yerin belirlenmesi ve okul tertiplerinin en kısa müddette ayarlanması gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Ayten Erdoğan, çocuğun bakımını üstlenecek ailenin de sevecen ve her vakit yanında olacağını hissetirmesi gerektiğinin altını çizdi. Çocuğa bu süreç içerisinde vakit tanınmasına ve uygun niyetli olsa da baskı kurulmamasına değinen Enes Çelik, istemediği sürece konuşmaya zorlanmamasını ekledi.
‘ENGELLENMİŞLİK HİSSİ İÇİNE KAPANMASINA YOL AÇAR’
Psikolojik Danışman Enes Çelik, “Çocuk yas süreci içerisinde hüzün, öfke, suçluluk üzere hisler yaşayabilir. Bunu söz etmesine müsaade verilmeli. Çocuğun yanında süreçle ilgili konuşmalar gerçekleştirilmemeli. Çocuğun geldiği meskende bilhassa sarsıntıyla ilgili haberlere filtre getirilmeli ve çocuk bu haberlere maruz bırakılmamalı. Çocuk mevtle ilgili kendisini suçlayabilir. Kendi denetiminde olan ve olmayan durumlar biçiminde çocuğa açıklamalar yapılabilir. Çocuk ağlamak ve üzülmek istiyorsa bu engellenmemeli. Burada yaşayacağı engellenmişlik hissi çocuğun yas sürecinde daha da içine kapanmasına ve farklı davranış problemlerinin ortaya çıkmasına neden olabilir” diye konuştu.
Çocuğun bu süreçte alt ıslatma, gece korkusu, yeni ortama alışamama, yalnızlık, öfke patlamaları ve ağlama nöbetleri yaşabileceğini tabir eden Enes Çelik, bu aşamada bir uzmandan takviye almanın yararlı olacağını lisana getirdi.
RUHUNUN BÜSBÜTÜN ONARILMASI MÜMKÜN DEĞİL LAKİN…
Depremden etkilenen çocukların ruhunun büsbütün onarılmasının mümkün olmadığına değinen Prof. Dr. Erdoğan da,“Sevilenin kaybıyla yaşamak herkeste ruhsal büyük bir yaraya sebep olur. Ancak bunu ruhsal hastalıklarla ilişkilendirmek hakikat değil zira kayıplar olgunlaşmamıza, onların anısını yaşatmak için düzgün şeyler yapmamıza ve acıya güçlü olma üzere olumlu sonuçları da doğurur. Kayıptan sonra ömürden kopma, depresyon ve intihara meyil üzere acıyla baş edilemediği belirtileri için çocukların bir çocuk psikiyatri uzmanı ile psikolog birlikte çalışıldığı bir merkezde yardım alması ileride ortaya çıkabilecek büyük sorunları önler” diyerek kelamlarını noktaladı.
0 Yorum