Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüklerindeki sarsıntılar 11 vilayette şiddetli bir yıkıma yol açtı, afette binlerce kişi hayatını kaybetti ve çok sayıda bina yerle bir oldu. Bölgede yapılan birinci incelemelerde ağır hasar alan ve yıkılan binalardaki ‘yumuşak kat’ ayrıntısı dikkat çekti. ABD’nin Kaliforniya eyaletinde ise 1994’te meydana gelen zelzele ile merkez üssü Maraş’taki sarsıntı ortasındaki ilişkiyi tespit eden bilim insanları, ABD’deki zelzelede yumuşak katlara sahip 200 binanın çöktüğünü hatırlatıyor. Gerekli adımların atılması halinde büyük yıkımların önüne geçilebileceğini belirten uzmanlar, hiçbir şey için geç olmadığını söylüyor. Yumuşak kat düzensizliğine dikkat çeken isimlerden biri de Prof. Dr. Şevket Ateş. Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şevket Ateş, “Gerekli düzenlemeler ve güçlendirmeler yapılırsa yumuşak kat düzensizliği çözülebilir” diyerek kıymetli ayrıntılar paylaştı.
ASMA KATLARA DA DİKKAT!
Yumuşak kat düzensizliği, bir binanın katları ortasında bulunan rijitlik (kuvvet tesiri altında bir cisimde meydana gelen form değiştirmeye karşı oluşan fiziki direnç) farkıyla meydana geliyor. Mimari tasarım yanlışlarından biri olarak bedellendirilen yumuşak kat meselesiyle ilgili Prof. Dr. Şevket Ateş, “Rijitliği az olan bir kat varsa bu kat daha fazla yatay yer değiştirme yapabilir. Çok zayıf olduğu için çok fazla yatay yük esnasında (deprem gibi) daha çok yatay yer değiştirme yapıyor. Böylelikle çok fazla hasar alıyor” tabirlerini kullandı.
Genellikle yatay kat düzensizliğinin ticari telaşlar sonucu oluştuğuna değinen Prof. Dr. Ateş, dükkanlar, bankalar, galeriler ve bunlara ek olarak asma katların yumuşak kat sıkıntısına sebep olabileceğini ekledi.
‘ZEMİN VE GİRİŞ KATTAKİ KOLONLARA BAKILMALI’
Bir binada yumuşak kat düzensizliği olup olmadığını anlamak için taban ve giriş katlardaki kolon boyutlarına bakmak gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Şevket Ateş, “Aslında çıplak gözle görebiliyoruz. Binanın kaç katlı olduğuna bakmak gerekli. Kolonların boyutları küçükse, ‘Bu katta kesinlikle yumuşak kat düzensizliği vardır’ diyebiliriz. Camekanlar çok fazlaysa ve kat yüksekliği de fazlaysa yumuşak kat düzensizliği olabiliyor” dedi.
Kat yüksekliği dükkan olarak kullanılan katların yüksekliğinin konut olarak kullanılan katlara nazaran daha yüksek olduğunu açıklayan Prof. Dr. Ateş, ayrıyeten yumuşak kat sıkıntılarında kolon boyutlarının da zayıf göründüğünü söyledi.
BİNALARI GÜÇLENDİRMEK İÇİN NELER YAPILMALI?
“Deprem dışında bu binalarda sıklıkla hasara rastlamadığımız için paniğe kapılmıyoruz. Lakin ne vakit bir yatay yük karşımıza geliyor ve sarsıntı oluyor hasarların büyük kısmı bu katlarda meydana geliyor. Kolonla kirişlerin birbirilerini parçaladığını görüyoruz” diyen Prof. Dr. Şevket Ateş, yumuşak kat düzensizliğini önleyebilmek yahut hali hazırda yumuşak kat düzensizliği bulunan binaları güçlendirmek için yapılması gerekenleri şöyle anlattı:
“Eğer proje dükkan olarak tasarlanmışsa, ruhsatlarını bu halde aldıkları için dükkan olarak kullanılacağı biliniyor ve deneyimli mühendisler bu binalardaki kolonları daha büyük seçebiliyorlar. Betonarme perde duvar dediğimiz duvarlar da inşa edilebiliyorlar. Uzun kenarı kısa kenarının 6 katından fazla olan taşıyıcılara perde duvar diyoruz. Perde duvarların kullanımına bu katlarda daha fazla yer verilmesi gerekiyor. Yumuşak kat sorunu görülen katlar genelde giriş ve taban katları oluyor. Burada kolonları daha büyük boyutlarda yapmak, perde duvarlar ek etmek, varsa sayısını artırmak gerekir. Ayrıyeten kolonu yuvarlak bir biçimde dört kenarını saran, betonun parçalanıp dışarı atmasını engelleyen sargı donatılarını kolon boyunca daha sık yapmak da yumuşak kat düzensizliğinin önüne geçmesini sağlayabiliyor.”
‘KUMAŞLARIN DAYANIMLARI ÇOK YÜKSEK’
Binaların güçlendirilmesi için alınacak tedbirlerin yanı sıra güçlendirme maksadıyla kullanılan zelzeleye karbol elyaf olarak güçlü kumaşların da kolonlara en az iki kat sarılarak kolonları güçlendirip düzensizliğin önüne geçilebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Şevket Ateş, şöyle devam etti:
“Farklı kumaşlarla çok büyük dayanım kazandırılabilir. Kelam konusu ticari korkular sebebiyle tahminen bireyler perde duvarı ekletmek istemeyecekler. Bu durumda kumaşlar kolonu çok büyütmüyor ve alanı kapatmıyor. Zira milimetrelik bazda kalınlıkları var ve dayanımları çok yüksek. Binanın yapısına nazaran hesaplayarak bu kolonların kumaşlarla güçlendirilmesiyle orta kat düzensizliğinin önüne çok kolay geçebiliriz.”
Hiçbir şey için geç olmadığını, beklenen sarsıntılara karşı yapılandırılması mümkün binalar için gerekli adımlar atılırsa sağlamlaştırılabileceğini söyleyen Prof. Dr. Şevket Ateş, ticari korkuların kenara bırakılmasıyla büyük yıkımların önüne geçebileceğinin altını çizdi.
‘ALANINDA EHİL VE EĞİTİMLİ ŞAHISLARLA ÇALIŞMALIYIZ’
Mühendislerin yetkinlik kazandıktan sonra yetkilendirilmesi ve 3-5 yıl deneyim kazanmadan rastgele bir projeyi imzalamamaları gerektiğini belirten Prof. Dr. Ateş, mühendislerin yanı sıra inşaatlarda uzman müteaahhitlerin ve uzman ustaların da çalışmasının çok değerli olduğuna dikkat çekti. Konuya karşılaştığı bir durum üzerinden örnek veren Prof. Dr. Şevket Ateş, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Geçenlerde büyük köprü işleri yapan bir arkadaşımla görüştüm. Kendi köyünde yapacağı iki katlı bir bina için anlaştığı ustalarla, işi bildiği halde istediği projeyi yaptıramadığını söyledi. Kolonların kiriş bölgelerindeki etriyelerin sıklaştırılması gerekiyor. Yönetmeliklerimizde var bu. Örneğin arkadaşım ustaya bunu yaptıramadı. Usta ‘Parasını versen de uğraşamam, öbür işlerim de var’ demiş. Arkadaşım kendi çizdiği projesinde kolon kiriş etriyelerinin sıklaştırmasını yapamamış. Üstelik bu birçok yapımızda yok, biz de çok fazla etriye sıklaştırmasına rastlayamıyoruz. Bu bölgeler sarsıntıda en çok hasarı alıyor. Bunun önüne bir halde geçmemiz gerekiyor. Kolon kiriş bölgelerindeki etriye sıklıklarını dikkate almalıyız. Kağıt üzerinde her şey hoş. Zelzele Yönetmeliği’mizde hepsi var. Lakin uygulamaya gelince sıkıntılar oluşuyor. Ne yazık ki bilinçsiz beşerlerle çalışıyoruz. Münasebetiyle bu işi yapan mühendisinden ustasına kadar uzman, belirli bir eğitim almış bireyler olmasını dilek ediyorum.”
0 Yorum